Praat als een Italiaan

Ik laat mensen altijd liever staan tijdens een opname dan dat ik ze laat zitten. Als je staat ben je meestal actiever terwijl zitten uitnodigt tot passief onderuit hangen. Nu kan onderuit hangen natuurlijk ontzettend ontspannen overkomen, maar als je voor een camera staat heb je meer mogelijkheden om te bewegen. Niet dat je staand onrustig heen en weer moet gaan hupsen maar ik zeg wel altijd: ‘praat als een italiaan en gebruik je handen’.

Praten met je handen gaat je helpen om makkelijker te praten, de handen kunnen je door de zinnen heen loodsen en je kan er zelfs accenten mee leggen. Zie het als en dirigent die dansend met zijn armen een orkest door een muziekstuk leidt. Wat ook altijd goed werkt is als je bijvoorbeeld een pen in de hand neemt. Onbewust zorgt een pen ervoor dat je minder gespannen voor een camera zal staan. Neem echter geen balpen waarmee je kan klikken want dan ga je vrijwel zeker met de pen ‘klikken’ en dat verstoort de geluidsopname.

De muren hebben oren

Ik hoorde vrij recent een leuke anekdote van iemand die tijdens de pauze tussen twee opnames samen met een collega stond te roddelen over de presentatrice die er ‘lekker uit zag’ (dit zijn overigens niet mijn woorden maar het is een letterlijk citaat). Vlak voordat de opnames weer begonnen kwam de geluidsman naar ze toegelopen en zei met een lach: ‘Ja lekker is ze he?’

Dat is het gevaar van een zender-microfoon. Sommige camera- en geluidsmensen geven er de voorkeur aan om met dasspeld-microfoons te werken die weer aan zender zijn verbonden, zodat het geluid draadloos naar de camera verzonden kan worden. Zelf gebruik ik altijd veel liever een richtmicrofoon vanwege de klankkleur die bij deze microfoons mooier en voller is. En het gebruiken van een normale microfoon heeft nog een ander voordeel: Als je een dasspeld microfoon gebruikt moet je altijd aan de personen lopen plukken die voor de camera staan. De microfoon moet opgespeld worden, er moeten snoeren verstopt worden aan de binnenkant van de kleding en er moet een zender verstopt worden in bijvoorbeeld een broekzak. En dat laatste is weer lastig bij vrouwen die een jurk dragen. Kortom je loopt flink te plukken voordat alles klaar is en daarmee kan de spontaniteit tijdens een opname verloren gaan. Voordeel van een zender-microfoon is wel weer dat het omgevingsgeluid minder snel storend zal zijn en dat je tijdens een opname veel vrijer bent omdat je niet constant met een microfoon achter de mensen aan hoeft te rennen. Dus je hoeft er ook niet met een microfoon naast te staan als twee mensen ergens verderop staan staan te roddelen over een presentatrice. Vergeet dus niet om de zender tussen de opnames door op ‘mute’ te zetten.

Draaien

Het zijn, als je het letterlijk neemt, natuurlijk best vreemde termen: draaidag & draaien. Je stapt immers niet in een draaimolen. De term komt uit de tijd dat er nog opgenomen werd op echte film en je zelfs met de hand een handel rond moest draaien om een filmcamera te laten werken. De film draaide in de camera letterlijk van de ene spoel naar de andere spoel. Zo zijn er nog wel meer vaktermen die opvallend zijn. Wat te denken van de zin ‘It’s a wrap!’. Hiermee wordt aangegeven dat de opnames zijn afgerond en dat er geen opnames meer gemaakt hoeven te worden. Bij een normale opname is dat eigenlijk altijd het einde van een opnamedag, maar bij speelfilms kan dit het einde zijn van een opnameperiode die enkele weken heeft geduurd. Bij opnames van speelfilms is dit ook het startsein van een klein feestje.

Visagie

Ga er niet van uit dat de cameraman het oog van een visagist of kapper heeft. Je kan zelf het beste even in de spiegel kijken of er geen vreemde pluk haar uit je kapsel steekt. En als je geen of weinig haren meer hebt is het verstandig om te kijken of je hoofd niet glimt en blinkt. Wat dat betreft is het handig om een zakdoek of een stuk toiletpapier in de zak te steken zodat je vlak voor een opname je gezicht even droog/mat kan maken. Als je echt een grote glimmer op het hoofd hebt zal de cameraman er zeker wat van zeggen maar je kan er niet van uitgaan dat dit gebeurt. Vlak voor een opname is men achter de camera immers vaak met iets anders bezig.

Kijk ook uit als je make-up gebruikt want de moderne camera’s zijn in staat om heel scherp te zien en te registreren. Vaak is het beeld zelfs scherper dan je zelf met het blote oog in het echt kan zien. Dat komt omdat je met een camera veel dichter bij iemand komt te staan omdat je bijvoorbeeld alleen een gezicht in beeld wil hebben. Tijdens een normaal gesprek zal je nooit zo’n sterke focus op het gezicht van iemand hebben. Dit betekent ook dat make-up al heel snel een laag plamuur gaat worden of dat mascara lelijke klonten aan de wimpers achter gaat laten. Wees dus zuinig met make-up!

Help! Moiré

Moiré is de term die men gebruikt voor het effect dat je ervaart als iemand met een streepjespatroon op de kleding voor de camera staat. Een streepjesblouse creëert dan al heel snel een psychedelisch effect waarbij hele vreemde patronen op de kleding ontstaan. Ik kan dit allemaal technisch uitleggen maar om het simpel te houden: draag geen kleding met een heel fijn patroon waarbij dunne lijnen vlak naast elkaar liggen. De camera zal in de war raken.

Als je voor een camera komt te staan kan het wel verstandig zijn om na te denken over de kleding die je draagt. En dan gaat het lang niet altijd alleen om de esthetiek. Het kan ook belangrijk zijn als je bijvoorbeeld voor een bedrijf werkt waar kledingvoorschriften gehanteerd worden. Dit kom je vooral tegen als je bedrijfsfilms maakt want staat bijvoorbeeld het juiste bedrijfslogo op de kleding of loop je nog rond in het shirt met het oude bedrijfslogo? Is het verplicht om op bepaalde locaties met een helm, veiligheidsbril en veiligheidsschoenen rond te lopen? Het zal de eerste opname niet zijn die in het geheel overgedaan moet worden omdat iemand vergeten is om de gehoorbescherming op te zetten. Kortom wees bewust van de kleding die je draagt maar zorg er wel altijd voor dat je je prettig voelt. Ik weet als geen ander dat je als een robot gaat bewegen als je kleding draagt waarin je je niet prettig voelt. Dus als je nooit een stropdas draagt laat die dan ook tijdens de opname maar weg.

Spreek je moerstaal

Je kent het wel: politici en sporters die voor de camera staan te praten in een taal die ze niet beheersen. Sommige krijgen er zelfs de lachers mee op de hand. Laat je dus niet verleiden om een interview in het Engels te doen als je die taal niet perfect beheerst. Zo heb ik een keer iemand voor de camera gehad die van zijn werkgever in het Engels moest spreken omdat de bedrijfsfilm internationaal gebruikt moest worden. Dat werd een drama omdat het interview van kwaad tot erger ging. De arme man kwam niet meer uit zijn woorden, begon te stotteren en elke vraag moest letterlijk tientallen keren opnieuw gesteld worden. Met als gevolg dat het interview heel lang duurde en ik in de montage met materiaal zat waar ik eigenlijk niets mee kon. Wat dat betreft kan je nog beter een interview hebben met iemand die het bekende ‘eh… eh…’ als stopwoordje heeft. Dat kan je er tijdens de montage tot op bepaalde hoogte nog uitknippen.

Je moet je ook niet van de wijs (laten) brengen als je zinnen er niet lekker uitkomen of als je jezelf betrapt op dat ene irritante stopwoordje. Ga door met praten en grijp niet zelf in, vertrouw op de cameraman of de persoon die een interview afneemt. Hij of zij zal ingrijpen als het nodig is en zal je zeker door laten praten als die ene kleine verspreking niet zo erg is. Je bent immers geen robot die voor de camera staat en dus spreek je ook zeker niet als een robot.

Zoekende en draaiende ogen

Bijna altijd zal je gevraagd worden om tijdens een interview/gesprek naar een persoon te kijken die vlak naast de camera staat. Dit zorgt op het beeld voor de prettigste blikrichting. Zelden zal jou gevraagd worden om recht in de lens van de camera te kijken of om opzij te kijken. Een blik vlak langs de camera is het meest gebruikt. Je merkt vaak dat mensen die voor de camera staan onbewust toch met hun ogen heen en weer gaan waarbij ze het ene moment de juiste blikrichting hebben maar een volgende moment recht in de lens kijken of af worden geleid door mensen die op de achtergrond staan.

Vooral dit laatste gebeurt vaak als er ‘pottenkijkers’ bij de opnames zijn. Dit kunnen willekeurige voorbijgangers zijn maar het gebeurt ook dat er bijvoorbeeld iemand van de afdeling communicatie aanwezig is of misschien zelfs een kritische werkgever die meeluistert of het correcte verhaal wel verteld wordt. Wees gerust. Als deze personen te nadrukkelijk aanwezig zijn of ervoor zorgen dat een interview niet goed verloopt, dan zal ik deze personen vrijwel altijd vragen om ergens anders te gaan staan of om even een kop koffie te gaan drinken.

Wees jezelf en laat dat spiekbriefje weg!

Een probleem dat zich geregeld voordoet: iemand heeft heel ijverig allerlei teksten of antwoorden op papier gezet en heeft dit alles thuis zitten instuderen. De ervaring leert dat dit in 90% van de gevallen mis gaat. Natuurlijk kan je je voorbereiden maar beperk je dan tot steekwoorden, zodat je een leidraad hebt die ervoor kan zorgen dat je niet helemaal met de mond vol tanden staat. Maar maak het wat dat betreft niet te gek! Het is echt veel beter om blanco in een interview te stappen. Zelf spreek ik eigenlijk nooit over een interview maar over een gesprek, want dat is hoe je er het beste tegenaan kan kijken. Zie het als een gesprek in een café of andere informele sfeer. Deze tip kan ik niet vaak genoeg geven en dan nog gaat het helaas te vaak mis omdat men zich te goed heeft voorbereid. Dit soort interviews kunnen echt op een ‘drama’ uitlopen en alle spontaniteit gaat verloren. Het is beter om aan het eind van het interview even te overleggen om te kijken of alle punten aan bod zijn gekomen. Eventueel kan je altijd nog gericht aanvullende teksten opnemen.

Koudwatervrees

Altijd spannend om voor het eerst voor een camera te staan, tenminste voor een aantal mensen is dit het geval want er zijn genoeg mensen die zich er totaal niet druk om maken. Maar ik merk ook dat er bij sommige flink wat druk op staat. Men is speciaal naar de kapper gegaan, heeft uren voor de spiegel gestaan om de juiste kleren uit te zoeken en heeft onzeker aan een partner gevraagd of de kleding niet ‘dik maakt’. Voor mij achter de camera is dat anders, misschien wil je het niet weten maar gisteren stond ik iemand anders te filmen en morgen sta ik weer met iemand anders voor de camera. Voor mij kan dat een valkuil zijn omdat alles ‘normaal’ is en dit voor sommige mensen over kan komen als ‘even binnen komen vallen, filmen en weer weg wezen’.

Schroom niet om even om een break te vragen als je even vastloopt of even wat rust nodig hebt! Want natuurlijk begrijp ik dat je best wel nerveus kan zijn en dat je er wat minder door hebt kunnen slapen. Er zijn genoeg mensen die totaal geen vrees hebben en gewoon in het diepe springen maar ik kom ook geregeld mensen tegen die strak staan van de spanning. Ik zeg dan altijd spottend dat het maar heel even een klein beetje pijn doet, want het valt allemaal reuze mee.

Herhaal de vraag

Vaak zal gevraagd worden om de vraag van de verslaggever te herhalen, dit omdat de vraag er in de montage uitgesneden gaat worden. We zijn immers geen ‘Marga van Praags’ die graag met gezicht en al vragen stellend in beeld komen. Nu moet het herhalen van de vraag dan weer niet letterlijk genomen worden. Dus als ik vraag wat jouw favoriete kleur is dan is het niet de bedoeling dat je begint met ‘ Als je mij vraagt wat mij favoriete kleur is dan zeg ik rood’. Nee het is dan de bedoeling dat je zegt: ‘Mijn favoriete kleur is rood’. En nog beter: ‘Mijn favoriete kleur is rood. Vroeger was het groen maar sinds ik ….’ kortom maak er een kort verhaal van. En dan toch ook met een kleine nadruk op het woord kort want anders wordt het in de montage een hele klus om de zinnen kort te knippen. De spreektijd is immers beperkt als je bijvoorbeeld opnames maakt voor een film met een lengte van twee minuten.

Standbeen-sleepbeen

De term standbeen-sleepbeen komt uit de klassieke modefotografie waarbij de modellen met hun gewicht op één been leunde. Dit zorgt er voor dat je minder gespannen voor de camera staat en dat je ook mooier in beeld komt. Probeer te voorkomen dat je in de grond verankerd staat. Probeer los te staan en grijp jezelf ook niet vast een een tafel of stoel.

Vergeet die presentatietraining

Ik heb het tijdens opnames al meer dan eens gehoord: ‘Tijdens mijn presentatietraining hebben ze mij juist geleerd om…’ Vergeet niet dat het spreken voor een camera totaal anders is dan het spreken voor een zaal vol mensen. Als je voor een zaal vol mensen spreekt zien de luisteraars jou ’ten voeten uit’ of anders gezegd ‘van top tot teen’. Tijdens het opnemen van een interview ziet de kijker meestal alleen je gezicht en eventueel een stuk van je schouders. Maar zelden zal je ’ten voeten uit’ opgenomen worden. En dus vervallen al die mooie trucjes die je tijdens de presentatie-training hebt geleerd. En dus spreek je als de eerder behandelde Italiaan en loop je niet heen en weer op een podium.

Hoe lang duurt het?

Het is vooraf lastig om te zeggen hoe lang een interview gaat duren. Vaak zal een interview er binnen 30-45 minuten opstaan. Maar het kan afhankelijk van het onderwerp ook langer of veel korter kunnen duren. Soms is er slechts één quote nodig en dan kan alles er binnen twee minuten opstaan. Hou er wel rekening mee dat een interview meestal in twee delen zal bestaan. Naast het interview moeten er vrijwel altijd ‘cover shots’ opgenomen worden. Dit zijn shots waarmee een interview ‘afgeplakt’ kan worden. Deze plakshots zijn ten eerste nodig om te voorkomen dat de kijker constant naar een ‘pratend hoofd’ zit te kijken. Ten tweede zijn deze shots tijdens de montage van een film ook nodig om bijvoorbeeld een knip in het geluid te maskeren. Als een verhaal te lang is zal er soms een deel uit een tekst gesneden moeten worden. Op die plek zal in de montage een las gemaakt moeten worden. Een cover-shot/plak-shot is dan nodig om de las te markeren.

Grijp niet zelf in

Het komt geregeld voor: mensen die voor de camera staan en zichzelf gaan verbeteren en halverwege een zin zeggen: ‘Eh.. oh nee.. dat wilde ik anders zeggen of eh.. hoe wilde ik dat ook alweer zeggen?’. Je kan veel beter gewoon doorpraten want ook ik zal achter de camera horen dat er iets mis gaat. Misschien kan alles in de montage alsnog gewoon gebruikt worden door slim ’te snijden’. Het haalt ook de hele cadans uit een interview als je zelf gaat ingrijpen. De vlot rijdende trein wordt dan een hortende en stotende stoptrein. Heb wat dat betreft vertrouwen in de persoon die het interview met jou aan het afnemen is. Het haalt niet alleen jezelf maar ook de interviewer uit zijn of haar ritme.

Continuïteit

Soms komt het voor dat de opnames over meerdere dagen verspreid gemaakt zullen worden. Denk dan aan de continuïteit, bijvoorbeeld als het om de kleding gaat. Het staat heel raar als je in de ene opname andere kleding aan hebt dan in een andere opname. Denk hierbij bijvoorbeeld ook aan een bril als je die niet altijd op hebt. Brillen zijn overigens vaak lastig vooral als ze reflecteren. Als brildrager kan je daar niets aan doen. De cameraman moet daarmee kunnen dealen.

Waar nemen wij op?

Het kan gebeuren dat jou of iemand anders een paar dagen voor de opname gevraagd wordt of er binnen een gebouw een geschikte locatie voor een interview aanwezig is. Bij het bepalen van deze keuze kan naar een aantal zaken gekeken worden.

Het klinkt misschien vreemd maar bij een film is het beeld eigenlijk ondergeschikt aan het geluid. Een opname is waardeloos en niet te gebruiken als het geluid niet goed is opgenomen. Als er echter een probleem met het beeld is kan dat in de regel wel opgevangen worden met de eerder besproken ‘cover-shots’. Dus in eerste instantie zal er gezocht moeten worden naar een ruimte waarin het geluid goed is en er geen storende omgevingsgeluiden aanwezig zijn. Deze storende geluiden kunnen variëren van piepende deuren, pratende collega’s tot lawaaierige koffiemachines en airco’s. Dit geldt overigens ook als de opnames buiten plaatsvinden. Het geluid van voorbij rijdende auto’s kan een interview ook ernstig verstoren.

Als het geluid binnen een ruimte geschikt is kan er gekeken worden naar hoe de ruimte of omgeving er uitziet. Niets is er zo lelijk als een kantoortuin die is ingericht met grijze tafels en andere lelijk meubilair. Hou het allemaal wel geloofwaardig want bijvoorbeeld een ruimte die showroom-shine is en waar niets op tafel staat is juist weer doods en zonder karakter.

Het gebeurt ook geregeld dat er buiten opnames gemaakt zullen worden. Dan kan het weer roet in het eten gooien dus is het in die gevallen verstandig om een back-up locatie achter de hand te hebben.

Goede tijden, slechte tijden

Is het je wel eens opgevallen dat men bij series zoals GTST niet door elkaar praat maar dat men elkaar altijd eerst netjes uit laat praten? In zo’n ideale wereld leven wij niet. Hou alles ‘naturel’. In de echte wereld verspreekt men zich, maakt fouten en spreekt soms heus wel even door elkaar. Voorkom dat je als een robot staat te praten en probeer dicht bij jezelf te blijven en maak er geen toneelstuk van. Dit sluit eigenlijk aan bij het verhaal over het voorbereiden van een interview en het uitschrijven van teksten. Niets is ‘dodelijker’ dan een gesprek dat doodslaat omdat mensen niet zichzelf zijn.

Mag ik even terug kijken?

Natuurlijk ben je benieuwd hoe je in beeld gebracht bent en het liefst kijk je de opnames direct terug. Dat is mogelijk maar dit is ten eerste niet zinvol en ten tweede ook niet verstandig. Het beeld zal er totaal anders uitzien dan in de uiteindelijke film. Tijdens de montage wordt het uiteindelijke beeld pas gemaakt. Ik noem het altijd de tombola waarin het beeld zal verdwijnen. Zinnen worden door elkaar gemonteerd, er worden als het nodig is stopwoorden weggeknipt en haperingen in de teksten zullen ook zoveel mogelijk verwijderd worden.
Het is niet verstandig om opnames terug te kijken als de opnames nog niet afgerond zijn. Een objectieve/neutrale kijker zal jou altijd anders zien dan dat je zelf zal doen. Het kan jou dus ook onzeker maken als je jezelf terugziet op beeld. Je let dan op dingen die andere mensen niet eens op zullen vallen. Dit is extra vervelend als de opnames nog niet zijn afgerond en je nogmaals voor de camera zal gaan staan. Dan sluipt de onzekerheid in de opnames die er uiteindelijk vrijwel nooit beter op zullen worden.

Dit ebook is je gratis aangeboden door Staalwol Film